BOR OVASI ve AKKAYA BARAJI:
ALANIN TANIMI: Alan, Önemli Kuş Alanları (ORT030) ve ÖDA (TR064) Ereğli Ovası'nın doğu kısmında; Bor Ovası ve Niğde (merkez)'ye kadar yaklaşık 10000 ha'lık bir alanda 37°55' K enlem ve 34°37' D boylamında 1000-1100m yükseklikteki düzlükler, kuzeyde Hasan Dağı ve doğusunda Melendiz Dağları’nın eteklerine kadar; batıda Ereğli yakınlarındaki Zengen Ovası'na kadar uzanır Akkaya barajı ve Niğde Üniversitesi Yerleşkesi, alanın doğusunda yer alır. Alanın özellikle Bor civarındaki önemli bir kısmı tarım alanı(bağ, bahçe ve tarla), Ereğli'ye doğru olarak güney kesimi çorak bozkırlar, özellikle Akkaya Barajı'nın doğu kenarları sazlık ve sulak alan tipindedir.
TÜRLER: Alanda bitkiler ve bilindiği kadarıyla hayvanlardan Tek Nokta Endemiği bulunmaktadır. Bozkır vejetasyonun hâkim olduğu alanda Akkaya Barajı civarında saz ve kamışa sulak alan bitkilerinin yanı sıra bir süsen türü (Iris orientails) yetişir. Yapılan çalışmalar sonucunda Akkaya Barajı ve etrafındaki alanda 157 kuş türü tespit edilmiştir. Bunların başında Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) (15-25 çift) gibi nesli tehlike altındaki kuş türleri ile bölgedeki diğer Önemli Kuş Alanlarından olan Tuz Gölü, Seyfe Gölü, Ereğli Sazlıkları ve Sultan Sazlığı gibi alanların kurumaya yüz tutması nedeniyle buraya gelen pek çok kuş türü gibi sayıları yazın 2000'i geçen ve bahardan yaz sonuna kadar kalan filamingolar (Phoenicopterus ruber roseus) sayılabilir. Altunhisar ile Çukurkuyu arasında çok az bir kısmı kalmış, kurumuş Kızılca Çayı'nın bakiyelerinde sadece Konya Kapalı Havzası'ndan bilinen endemik Kayabalığı (Gobio gobio gymnostethus), Ereğli Çöpçü balığı (Oxynoemacheilus eregliensis) ile Benekli Su kaplumbağası (Emys orbicularis luteofusca) gibi yok olma tehlikesi altındaki balık ve kaplumbağalar yaşamaktadır. Diğer iki endemik balık türü olan Yağ balığı (Pseudophoxinus anatolicus) ve Dişlisazancık (Apandis anatoliae anatoliae), Akkaya Barajı ve Bahçeli Gölet’i (sadece ilk tür)'ndeki önemli türlerdendir. Cobitis (Bicanestrinia) turcica, Niğde yakınlarından kaydedilmiş; ancak çalışmalarımızda rastlanmamış diğer bir endemik balık türüdür.
Elmabaş Ördek (Aythya ferina) (üstte) ve Angıt (Tadorna ferrugınea) (sol altta), Akkaya'da üreyen ve en sık rastlanan türlerdendir. Çeşitli ülkelerden turist, gözlemci ve araştırıcılar. Başta Dikkuyruk olmak üzere her yıl Akkaya'daki kuşları görmeye gelmektedir. Akkaya'nın en iyi tanınan kuşu: Filamingo (Phoenicopterus ruber roseus)
12 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (2 Bitki, 4 İç Su balığı, 1 Sürüngen, 5 Kuş) A2: 6 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür (4 Bitki, 2 İç Su balığı) A3: 3 Tek Bir Biyoma Bağımlı Tür (3 Kuş) Bi: 2 Bölgesel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (2 Kelebek, 1 Sürüngen, 7 Kuş) B3: 13 Avrupa Ölçeğinde Yoğunlaşan Tür (11 Kuş, 2 Memeli) Cl: 43 Avrupa Birliği Listesindeki Tür (1 Kızböceği, 1 Sülük, 4 İç Su balığı, 2 Sürüngen, 34 Kuş 1 Memeli) C2: 1 Tehlike Altındaki Doğal Habitatlar (Anadolu Artemisia-Salsola bozkırları)
ALAN KULLANIMI: Alanın özellikle Bor civarındaki önemli bir kısmı, ziraat ve tarım (bağ, bahçe ve tarla) alanı olarak kullanılmaktadır. Alandaki en önemli sulak alan olan Akkaya Barajı ve Ereğli-Zengen istikametindeki geniş bozkırlar hayvan otlatmada kullanılmaktadır. Baraj Gölü ise Niğde ve civarındaki yerleşim yerleri ve sanayi bölgesinin kanalizasyonlarının toplandığı yer olup; insan sağlığını tehdit eden bu kirli sular ile Bor'da yer alan bağ-bahçeler sulanmaktadır. Yörenin doğusunda ve kuzey kesimlerinde daha yoğun olmak üzere yerleşim alanları olarak kullanılmaktadır. Tehditler: Alandaki en önemli tehditlerin başında çevre kirliliği gelmektedir. Özellikle Niğde merkez ve civarı köy ve belediyeler ile organize sanayi bölgesinin kanalizasyon ve diğer atıklarının arıtılmadan veya çok az arıtılarak Akkaya Barajı'na verilmesi, büyük bir çevre problemi meydana getirmektedir. Özellikle baraj etrafında yoğun hayvan otlatmaları, kuş sürülerinin sürekli rahatsız edilmesine, çobanlarca kuşların yörede barınması, sürülerinin buralara girememesi endişesine sebep olmakta ve kuşlar özellikle rahatsız edilmektedir. Ayrıca çeşitli su kuşlarının üreme alanı olarak kullandığı Akkaya'nın doğu kesimindeki sazlıkların yaz aylarında (yavrulama döneminde) otlak olarak kullanılması ve yaz sonunda kesilip ardından yakılması, kuşların üreme başarılarını oldukça etkilemektedir. Yine yaz aylarında yağış miktarının oldukça azalması ve gölü besleyen su kaynaklarının kuruması ve DSI tarafından işletilen baraj suyunun Bor'daki tarım alanlarını sulanmasında kullanılması nedeniyle göl suyu çekilmektedir. Bu nedenle yaz sonuna doğru kuşlar alanı terk ederek; önemli ölçüde azalmaktadır. Diğer taraftan önceleri Ereğli Ovası'nı besleyen sulardan olan Kızılca Çayı, bağ-bahçe sulamasında kullanılması nedeniyle günümüzde kuruyarak sadece Altunhisar ile Çukurkuyu arasında kısımda kalmış; endemik balık türleri (Gobio gobio gymnostethus, Oxynoemacheiius eregliensis) ile Benekli Su kaplumbağası (Emys orbicularis luteofusca) gibi yok olma tehlikesi altındaki türlerin hâlâ bulunabildiği önemli bir yerdir. Konya Kapalı Havzası'ndaki gibi, yörede sulu tarım için sayısı binlerle ifade edilebilen artezyenlerin açılması, yer altı sularının önemli ölçüde azalmasına ve çoraklığın giderek artmasına neden olmaktadır.
KORUMA ÇALIŞMALARI: Alanın doğu kısmında yer alan Akkaya Barajı, Çevre ve Orman Bakanlığı'nca 2005 yılında Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan ve Ramsar'a Aday Alan olarak ilan edilmiştir. Baraj Gölü'nün doğu ve kuzey kenarında Niğde Üniversitesi Yerleşkesi vardır. Bor'un batısında kalan kısım, Önemli Doğa, Bitki ve Kuş Alanları (ÖDA (TR064), ÖBA (No: 95), ÖKA (0RT030)) kapsamında Ereğli Ovası (TR064) sınırlarında yer almaktadır. Koruma çalışmalarının acilen başlatılması ve kanalizasyon problemine çözüm bulunması, yörede sulu tarımın terk edilerek, acilen kuru ve yarı-sulu tarıma geçilmesi gerekmektedir.
HASAN DAĞI VE MELENDİZ DAĞLARI ALANIN TANIMI:
Aksaray (merkez, Güzelyurt)-Niğde (merkez, Altunhisar, Çiftlik) il sınırlarında 38°07' K enlem ve 34°24' D boylamında yer alan 200000 ha’lık alan, eski volkanlardan oluşan Hasan dağı volkanik ikizleri ile doğusunda kalan ve alanın büyük bir kısmında uzanan Melendiz Dağları (2963 m)'nı içine almaktadır. Hasan Dağının özellikle ana volkan konisini oluşmaktadır.
Kaynak: Aladağlardan Bolkarlar’a Niğde’nin Biyolojik Çeşitliliği
Prof.Dr. Ahmet KARATAŞ ve Prof.Dr. Ayşegül KARATAŞ